Indien u op een heldere avond midden op een weide naar de hemel zou kijken dan gaat u waarschijnlijk versteld staan van het aantal fonkelde sterren. Als u geluk heeft en er is weinig lichtpollutie dan ziet u misschien zelfs de melkweg als een wazige sluier. Bij iedereen zou de moed in de schoenen zakken indien men de opdracht zou krijgen om de sterren te tellen. Al vlug zou men zeggen dat het er oneinig veel zijn. Niemand kan ons ongelijk geven, maar wat doen we met de sterren die aan de andere kant van de aarde lijken te staan en die we, zoals het zuiderkruis, hier nooit te zien krijgen? Zijn er dan dubbel zoveel sterren als oneindig veel? En wat is dat daar, die heldere vlek? Even de telescoop nemen. Wel dat lijkt Andromeda een sterrenstelsel dat gelijkenis vertoont met onze melkweg. Ah zo er zijn dus twee keer dubbel zoveel sterren als oneindig veel. Neen, ik vrees dat Andromeda enkel het dichtstbij gelegen sterrenstelsel is en niet het enige, om precies te zijn er zijn oneindig veel sterrenstelsels. Hoeveel sterren zijn er dan???

Het is nodeloos om verder te gaan, laten we zeggen dat er oneindig - en nu weten we ongeveer hoe groot oneindig is - veel sterren zijn. Als we ons nu voorstellen dat elke ster een soort zon is gelijk wij ze kennen, met daar een aantal planeten rond, dan kunnen we ons wel inbeelden dat er ergens wel een zon zal zijn waar een planeet rond draait die sterk gelijkt op onze aarde. Een planeet waar de omstandigheden ideaal zijn om leven te laten ontstaan. Zulke planeten zijn echter zeldzaam omdat ze aan de volgende strikte eisen moeten voldoen :

• Ze moeten rond een zon cirkelen die voldoende energie uitstraalt om de planeet miljarden jaren lang warm te houden met betrekkelijk stabiele temperaturen.
• Ze moet zich bevinden in een zonnestelsel met slechts één centrale ster (zon).
• De planeet moet zich op de juiste afstand van de zon bevinden zodat het klimaat er niet te koud en niet te warm is.
• De excentriciteit van de planeetbaan mag niet te groot zijn om geen overdreven temperatuurschommelingen te krijgen.
• De planeet moet een asomwenteling hebben die er voor zorgt dat het gehele oppervlak gelijkmatig verwarmd wordt.
• De planeet moet een maan hebben of samen met een andere planeet een dubbel-planeet vormen, voor een afwijking van een verticale omwentelings-as te bewerkstelligen.
• Er moeten ook grote planeten (minstens 100 maal groter) in het zonnestelsel meedraaien om rondvliegende kometen aan te trekken, een inslag van een grote komeet kan het leven danig in de war sturen (cfr. het uitsterven van de dinosaurussen).
• De planeet moet zich bevinden in een zone waar ze geen last heeft van supernova's (ontploffende nabij gelegen sterren).

Rekening houdend met deze acht regels blijven er in ons sterrenstelsel nog slechts 9.5 miljoen zonnen over die leven kunnen schenken indien er ook nog eens een planeet rond cirkelt met de juiste eigenschappen. Na ons eigen sterrenstelsel en zes naburige zonnestelsels te hebben onderzocht vond men enkel slechts leven op aarde. Van leven naar intelligentie gelijk wij het kennen, is dan nog een heel grote sprong. Toegegeven het scannen naar buitenaards leven staat nog in de kinderschoenen, maar het opsporen van bijvoorbeeld levensnoodzakelijke stoffen zoals ozon is vrij gemakkelijk.

We zouden hieruit het besluit kunnen trekken dat men meer kans heeft om een dode planeet te vinden dan een levende. Een regel die algemeen geldend is : er is meer kans op dood dan op leven.

We moeten het zelfs niet zo ver van de deur gaan zoeken om tot deze regel te komen. In de evolutie hier op aarde is er voor 99% van de uitvindingen van de natuur een doodlopend straatje. De soorten die wij kennen zijn eigenlijk maar het topje van de ijsberg. De natuur heeft er in de loop van de afgelopen miljarden jaren deftig op los geexperimenteerd. Of het ontstaan van leven nu het resultaat is van blind experimenteren of een doelbewust zoeken, moet ik voorlopig in het midden laten. Op de beginfase van de evolutie hier op aarde kom ik in het hoofdstuk “Er was eens&dquo; uitgebreid op terug.

In deze context had ik ook graag het verhaal van de bibliotheek van Babel aangehaald, omdat het zo fantastich mooi de eindige oneindigheid van mogelijkheden weergeeft. Het is een verhaal van Jorges Luis Borges en hij vertelt over de vergeefse zoektochten en speculaties van een aantal mensen die leven in dit enorme pakhuis, dat de structuur heeft van een honingraat met duizenden (of miljoenen of miljarden) zeshoekige schachten, omringd door balkons, bekleed met boekenplanken. Als je vanaf een balkon omhoog of naar beneden kijkt, zie je geen einde aan de schachten. Niemand heeft ooit een schacht gevonden die niet omringd werd door zes andere schachten. De bewoners vragen zich af : is het pakhuis oneindig? Uiteindelijk komen ze tot de conclusie dat het dat niet is, maar het zou wel kunnen zijn, want het lijkt alsof op de planken - zonder orde, helaas - alle mogelijke boeken liggen.

Laten we aannemen dat elk boek vijfhonderd bladzijden heeft en dat elke bladzijde bestaat uit 40 regels van 50 tekens. Een bladzijde bevat dus tweeduizend karakter-ruimten en elke ruimte is bezet door een karakter. We kunnen kiezen uit 100 tekens (hoofdletters en kleine letters uit het Engels en andere Europese talen, plus leestekens en spaties). Ergens in de bibliotheek van Babel bevindt zich een boek dat volledig uit lege bladzijden bestaat en een ander boek is gevuld met vraagtekens, maar de overgrote meerderheid van de boeken bestaat uit typografische nonsens; de opname van een boek in de bibliotheek is niet gebonden aan regels van spelling of grammatica, laat staan dat het betekenis moet hebben.

Vandaar dat in dit verhaal de bibliotheek de naam Babel heeft gekregen. Het is een verwijzing naar het bijbelse verhaal waar verschillende volkeren besluiten om een toren te bouwen die tot aan de hemel zou reiken. Als straf voor deze hoogmoed doet God verwarring ontstaan tussen de volkeren. Ze beginnen allemaal een eigen taal te spreken en niemand kan elkaar nog verstaan wat nefaste gevolgen heeft voor de samenwerking. Het lijkt wel of ze betekenisloze nonsens brabbelen, net zoals de boeken uit dit verhaal van de bibliotheek van Babel.

Vijfhonderd bladzijden maal 2000 tekens per bladzijde levert één miljoen karakterruimten per boek op, dus er zijn 100^{1 000 000} boeken in de bibliotheek van Babel. Volgens schattingen zijn er slechts 100⁴⁰ deeltjes (protonen, neuronen en elektronen) in het deel van het universum dat we kunnen waarnemen en daarom is de bibliotheek van Babel fysisch bijlange niet mogelijk, maar dankzij de strenge regels waarmee Borges zijn fantasie construeerde, kunnen we in onze gedachten meespelen.

Zijn dit werkelijk alle mogelijke boeken? Zeker niet, omdat er een keuze is gemaakt voor een set van slechts 100 tekens, zijn de tekens van de Griekse, Russische, Chinese, Japanse en Arabische taal uitgesloten. Natuurlijk bevat de bibliotheek de uitstekende Engelse, Franse, Duitse, Italiaanse, enz. ..., vertalingen van deze werkelijk bestaande boeken, evenals triljoenen slechte vertalingen ervan. Boeken van meer dan 500 bladzijden zijn ook aanwezig, ze beginnen in het ene deel en lopen zonder onderbreking over in een of meer andere.

Het is amusant om bij een aantal boeken die zich ergens in de bibliotheek van Babel bevinden stil te staan. Eén daarvan is de beste, meest accurate vijfhonderd bladzijden tellende biografie van uzelf, van het moment van uw geboorte tot aan uw dood. Het lokaliseren ervan is bijna zo goed als onmogelijk, omdat de bibliotheek van Babel ook ontelbare prachtige biografieën tot uw tiende, twintigste, dertigste... verjaardag bevat, die de gebeurtenissen in de rest van uw leven volledig verkeerd weergeven - op een ontelbaar aantal verschillende manieren. Maar zelfs het vinden van één leesbare biografie is al buitengewoon onwaarschijnlijk.

...................................

Het verhaal van de bibliotheek van Babel is nog niet gedaan, indien u toch verder wil lezen verwijs ik graag naar het originele van Jorge Luis Borges.

...................................

Genomen, het geheel van alle genen van een individu, die gezamelijk alle erfelijke informatie bevatten, zijn opgebouwd uit DNA-structuren, en deze zijn op hun beurt opgebouwd uit vier soorten neucleotiden : Adenine, Cytosine, Guanine en Thymine. Indien we nu de letters A, C, G, en T gebruikten om deze stoffen af te korten en we zouden de structuur van een genoom willen noteren, dan gaan we werk hebben. Een dergelijke beschrijving van een genoom zou 3000 boeken van 500 bladzijden in beslag nemen. Interessant om weten is dat deze boekenreeksen aanwezig zijn in de bibliotheek van Babel. We kunnen ons misschien een kamer in de bibliotheek van Babel voorstellen waar alle boeken staan die enkel deze letters bevatten en we zouden ze de bibliotheek van Mendel kunnen noemen (verwijzing naar Mendel, onderzoeker van erfelijkheidsverschijnselen). Net zoals uw persoonlijke biografie te vinden is, zo kan u hier ook stoten op een boekband van 3000 delen die uw persoonlijke DNA-structuur beschrijft.

Stel dat deze bibliotheek van Babel wel echt zou kunnen bestaan, en als u rekening houdt met het feit dat ze dan onmetelijk groot is en toch niet oneindig, denkt u dan dat

• moest de Natuur een persoon zijn
• en moest deze volledig willekeurig boeken verzamelen uit deze bibliotheek
• en moest de Natuur hiervoor 5 miljard jaren krijgen,

deze persoon op een dag zou komen aandraven met een 3000-delige boekenreeks die het menselijke genoom beschrijft? Indien u intuïtief op deze vraag ja antwoordt, dan kan ik u onmogelijk ongelijk geven want het is mogelijk, maar de waarschijnlijkheid dat dit gebeurt is onbeschrijflijk klein. Eerder negatief dan affirmatief, hebben we dit al niet eerder gehoord? Toegegeven, een mens is een ingewikkeld organisme, afkomstig van een veel eenvoudigere oervorm. Maar zelfs de oervorm zou een DNA-structuur hebben die u kan vergelijken met een “Vlaams Filmke” en begin dat dan maar eens te zoeken in zo een enorme bibliotheek.

Het lijkt mij onwaarschijnlijk dat de Natuur “at random” te werk is gegaan. Ze heeft volgens mij een plan in haar achterhoofd en werkt stelselmatig aan de uitwerking ervan. Wat ze beoogt met haar plan is voor mij wel een raadsel, en hier ligt waarschijnlijk wel de oorzaak van de moeilijkheid om de wegen van de Natuur te doorgronden.

Deze moeilijkheid zou ik willen illustreren met een ander verhaal. Stel dat er zich de denkbeeldige situatie voordoet dat het Pentagon, de CIA of één of andere geheime organisatie personeel wil aanwerven. Omwille van hun top-secret bezigheden kunnen ze in de advertentie niet zeggen wie ze nodig hebben en voor welke funktie men deze persoon zou willen aannemen. Er staat enkel :

Organisatie : X (top-secret) zoekt
enthousiaste medewerker voor
een funktie

Wetende dat organisatie X goed betaalt, gaat u solliciteren voor deze job. U komt in een reusachtig grote zaal vol met mensen, ze hebben elk plaats genomen achter een tafeltje. Een dame vraagt uw naam en geeft u het nummer van het tafeltje waar u mag gaan zitten. Op zoek naar informatie kijkt u rond en maakt kennis met de personen die in de buurt zitten.

“Is 't ook uw eerste keer?”....“Ja, toch wel een beetje zenuwachtig”...“Bent u van de streek?”. U bent omringd door intellectuelen en vakmensen, u twijfelt aan uzelf. Plots wordt de zaal tot de orde geroepen door een kleine man met een dikke bril. Hij vraagt of u zo vriendelijk wil zijn om het formulier dat op de tafel ligt persoonlijk in te vullen. Daarna drukt hij op een knop, de zaal verduisterde een beetje en een projectiescherm kwam te voorschijn. Het filmpje duurde maar even, op de tonen van de vijfde van Beethoven richtte een oude man zich tot de camera en zei al mompelend “de opdracht kan beginnen”. Nog geen 15 seconden duurde het. U kijkt rond met een gelaatsuitdrukking die boekdelen spreekt. “Ieder voor zich als het kan!!&dquo; riep de kleine man vooraan. Verwonderd en iets of wat geviseerd leest u de vragenlijst. Slechts drie vragen :

Uw naam...................................................
Wat zei de man in de film?................................
Op welke muziek?..........................................

U had zich vanwege de advertentie wel aan iets vreemd verwacht, maar dit is wel echt banaal. Zo eenvoudig, althans dat denkt u eerst. Dan komt de twijfel, was het wel de vijfde van Beethoven en zei de man wel de opdracht kan beginnen. Is er een verband tussen deze twee? Verdorie, wat verwachten ze van mij. Alles hangt af van wat ik hier invul denkt u. Ik zou u als verteller kunnen helpen bij het invullen van de vragenlijst, maar u moet het eerst maar eens zelf proberen.

Filmanalyse, opmerkingsvermogen, gehoor, geheugen... Wat zouden ze van u willen weten? Wat is uw gave die organisatie X nodig heeft? Het voordeel dat men heeft bij een korte vragenlijst is dat ze snel verbeterd is. Na enige tijd kreeg u het bericht dat men niet naar u op zoek was. Er was zelfs geen tweede ronde, uit de duizenden had men één persoon kunnen filteren aan de hand van deze drie vragen. Zie hier zijn antwoordformulier.

Uw naam..Jan Jansen.......................................
Wat zei de man in de film? De opdracht kan beginnen.......
Op welke muziek? .Geen idee, ik ben doof..................

De ideale persoon om zich te vermengen in een menigte en toch van op afstand gesprekken onopgemerkt te volgen:

• Hij kan zelf vlot spreken (anders had de dame die hem zijn tafel toewees het gemerkt).
• Hij is zeker van zichzelf, anders was hij nooit komen opdagen.
• Hij kan goed liplezen want de man in de film stamelde.
• Hij heeft een goed gezichtsvermogen omdat een verduistering van een kamer toch wel aanpassingtijd voor de ogen vergt.
• Men kan in zijn bijzijn over vertrouwelijke informatie praten zonder dat hij weet waarover het gaat zolang ze maar vermijden dat hij het kan zien.

Een perfecte CIA-medewerker alhoewel, hij was misschien te eerlijk.

De kans dat men Jan Jansen op deze manier kan vinden is eigenlijk oneindig klein, maar ze bestaat. Omdat alle andere sollicitanten niet wisten wat de bedoeling van de CIA was, leek dit in hun ogen het meest belachelijke jobinterview dat ze ooit hadden meegemaakt.

Met dit verhaal probeer ik duidelijk te maken dat, indien men niet op de hoogte is van achterliggende doelen het soms zeer moeilijk is om bepaalde fenomenen te begrijpen. Het kan zelfs moeilijk blijven ook al kent men de achterliggende doelen, omdat er niet altijd recht op een doel wordt afgegaan. Voor de meeste bedrijven is het belangrijkste doel op lange termijn veel winst maken. Hierdoor zijn ze misschien genoodzaakt om op korte termijn hun produkten met verlies te verkopen. Er ontstaat een subdoel : maak zo weinig mogelijk verlies. Dit subdoel staat lijnrecht tegenover hun hoofddoel maar het is te verantwoorden in bepaalde omstandigheden.

Ik ken het doel van de Natuur niet, ik weet niet waarom ze de chaos ordent tot de structuren die wij nu zien. Ik weet wel dat ik zelf handel en zo gehoorzaam aan mijn persoonlijke behoeften en doelen. Stel dat Maslow gelijk heeft met zijn behoefte-pyramide, kunnen we deze dan niet hanteren als de vragenlijst uit het bovenstaande verhaal? De vragenlijst was een middel om het doel (misschien slechts een subdoel) van de CIA te bereiken. Men heeft duizenden mensen deze vragenlijst laten invullen en uiteindelijk heeft men de gewenste persoon gevonden. Stel dat de Natuur als onderliggende doel een organisme wil voortbrengen dat de vier oerkrachten begrijpt en kan controleren, dan volstaat het om de behoefte-pyramide van Maslow in te bouwen in onze genen. Mensen gaan zich voortplanten, gaan trachten in leven te blijven. Onder druk van overbevolking ontstaan conflicten, mensen gaan hun grondgebied verdedigen en werken aan hun veiligheid. Wetenschappers breken hun hoofd op moeilijke theorieën om alzo gevaarlijke wapens te maken. En plots uit de miljarden mensen die er al geleefd hebben komt Einstein te voorschijn, en legt de hoeksteen van belangrijke theorieën die een verklaring kunnen bieden voor de vier oerkrachten.

In iedereen zit een Einstein, alleen blijft deze bij 99.999999% daar ook gewoon zitten met een uitgestoken tong.

Top